Vriendenboek
In het archief van de familie Smetius vinden we een Album Amicorum (vriendenboek) van Johannes Smetius Filius (de zoon).
Zo'n album is eigenlijk een voorloper van het poesiealbum. Vooral studenten hadden er één en lieten vrienden, studiegenoten en professoren er iets in schrijven. Vaak iets aardigs, erudiets, dat is een sjiek woord voor geleerd of men schreef een aanbeveling.
Hier zien we iets heel bijzonders. In het boekje van Johannes komt een bijdrage van een vrouw voor. Dat was voor de zeventiende eeuw ongekend. Vrouwen hadden toen nog een hele ondergeschikte plaats in de samenleving. Ze gingen niet studeren maar trouwden en kregen een rol in het huishouden en als het meezat kinderen. Anna Maria van Schurman, want dat is haar naam, wou zich daar niet bij neerleggen.
Eerste vrouwelijke student
Anna werd in 1636 als eerste vrouwelijke student in Nederland aan de universiteit van Utrecht toegelaten. Omdat vrouwen in die tijd niet aan een universiteit mochten studeren, volgde ze de colleges vanachter een gordijn zodat de mannelijke studenten haar niet konden zien.
Ze correspondeerde met belangrijke geleerden van die tijd. Haar eruditie werd geroemd en er hingen portretten van haar in de Italiaanse Academie van de Wetenschappen en het koninklijke paleis in Stockholm. Ze was dan ook bevriend met koningin Christina van Zweden.
Het portretje wat we zien is waarschijnlijk een zelfprortet want Anna Maria van Schurman was heel begaafd. Ze was onder andere humaniste, taalkundige, theologe, dichteres en kunstenares. Als je meer over haar bijzondere leven wil weten, kijk dan even bij de Verdieping. Over dit album amicorum kan je er een artikel lezen van historicus J.M.G.M. Brinkhoff.
Tekst onder portret
Dus schouwt gij onze gelaatstrekken op dit portret:
als kunst geen schoonheid vermag weer te geven, dan zal uw welwillendheid haar schenken.
Hoffelijk laat Smetius, de toespeling op haar gemis aan vrouwelijk schoon begrijpend, met een woordspeling op gratia volgen:
Dus schouwen wij de gelaatstrekken van Schurman op dit portret:
kunstzin schiep schoonheid, uw bekoorlijkheid verovert de harten.
Lijfspreuk
Op de volgende bladzijde staat in het Arabisch: Een dag is voor een wijze beter dan het hele leven voor een onwetende.
Daaronder in het Grieks vinden we haar lijfspreuk: Mijn liefde is gekruisigd.
Overigens haar broer J.G. van Schurman staat ook in het album.
